Het is dit jaar tachtig jaar geleden dat er in Nederland massaal werd gestaakt tegen de Duitse bezetting. Ook in toenmalige gemeenten Diessen en Hilvarenbeek kwam men in actie.
Toch is deze gebeurtenis nauwelijks opgeslagen in het collectieve geheugen. Een tv-serie en een boek vestigen nu de aandacht op de gebeurtenissen, die voor honderden betrokkenen dramatische gevolgen had.
De Februaristaking in 1941 tegen de Jodenvervolging is algemeen bekend en wordt ook jaarlijks herdacht bij het standbeeld van de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein in de hoofstad. Maar dat in april en mei van het oorlogsjaar 1943 arbeiders massaal het werk neerlegden heeft nauwelijks een plaats gekregen in de geschiedschrijving. Toch deden daar verspreid over het hele land zo’n 300.000 tot 500.000 mensen aan mee, op een beroepsbevolking van ongeveer vier miljoen mensen.
De Duitse bezetter in de persoon van de hooggeplaatste SS’er Rauter sloeg de staking keihard neer. Ongeveer 175 actievoerders werden doodgeschoten, honderden mensen raakten gewond. Ook in Diessen bleef de staking niet zonder gevolgen. De kwestie staat uitvoerig beschreven in het boek ‘In bange en in blije dagen’ (1995) over Diessen in oorlogstijd. Het rommelde al langer onder de bevolking omdat de bezetter de boeren in een keurslijf wilde dwingen door hen verplichten zich aan te sluiten bij de door de Duitsers gecontroleerde Landstand.
Vlam in de pan
De vlam sloeg in de pan toen de bezetter bekend maakte dat alle Nederlandse soldaten weer in krijgsgevangenschap moesten terugkeren om vervolgens in de Duitse oorlogsindustrie te werk gesteld te worden. De Diessense boeren besloten om uit protest geen melk meer te leveren. Na enkele dagen beëindigden ze de actie, maar als represaille werden Kees van Gils en Toon Jansen en andere lokale boerenleiders alsnog gearresteerd. Via de marechausseekazerne in Hilvarenbeek werden de mannen overgebracht naar kamp Vught. Na een paar dagen mochten ze huiswaarts keren.
Ook in Hilvarenbeek kwam de bevolking in actie. Op een confectie- en op een schoenfabriek legden 71 arbeiders het werk neer. Bij een generatorhouthandel staakten twintig personen. De boeren hadden in totaal 15.000 liter melk niet afgeleverd, zo staat te lezen in ‘Hilvarenbeek 1940 – 1945’ (1983) van Kees van Kemenade. Net als in Diessen werden ook in Hilvarenbeek boeren die een bestuursfunctie vervulden in boerenorganisaties (A. Elings en Steef Dirkx) opgepakt en naar kamp Vught getransporteerd.
Erik Dijkstra en Hans Morssinkhof beschrijven de landelijke staking, die begon in Twente, in het boek ‘Staken op leven en dood: de vergeten april-meistakingen 1943’ (Uitgeverij Meulenhoff). Volgens de auteurs was het de grootste openlijke staking in bezet Europa.
Lees ook op deze website:
Infanterist Bert van Dommelen, krijgsgevangen in Duitsland